Zwarte mosterd

die in de zomer uiterwaarden en dijken geel kleurt


redactie - Wilma van Oss


Zwarte mosterd (Brassica nigra)

 

   

Naamgeving

 

Zwarte mosterd hoort tot hetzelfde geslacht (Brassica) als alle koolsoorten.

De soortaanduiding ‘nigra’ betekent zwart en dat is de kleur van de zaadjes, waaruit de mosterdolie wordt gewonnen.

 

Voorkomen

 

Zwarte mosterd is afkomstig uit het Middellandse Zeegebied, maar groeit al zo lang in Nederland dat deze tot de inheemse soorten wordt gerekend.

Je vindt de soort op de uiterwaarden, in wegbermen, maar is daar vaak ingezaaid, en op omgewerkte grond.

   
Herkenkenmerken
   

  Zwarte mosterd bloeit van juni tot september. De gele kroonblaadjes zijn 7-9 mm. De geelgroene smalle kelkblaadjes staan tijdens de bloei loodrecht op de stengel.

De vruchten (hauwen) hebben een kort snaveltje (bovenste stukje van de hauw waar geen zaden inzitten; zie pijltjes).
 
 

De éénjarige plant wordt tussen 60 en 120 cm.

Alle (blauw-groene) bladen hebben een steel.

 
   
Gebruik
 
Mosterd is al lang in gebruik: zowel de Grieken als de Romeinen kenden mosterd. Er is geel, bruin en zwart mosterdzaad. Alleen de velletjes, welke om het zaad zitten, zijn gekleurd. Binnenin is het zaad lichtgeel. Zwarte mosterd levert de zwarte en de meest pittige mosterd.

Mosterd wordt gemaakt door de zaden te vermalen samen met azijn,  water en zout. De typische mosterdsmaak ontstaat pas daarna. Behalve voor het maken van mosterd wordt het zaad ook direct gebruikt in soep en bij het inmaken van groenten.

Ieder land heeft wel verschillende streken of plaatsen waar een eigen mosterdsoort wordt gemaakt met “eigen” ingrediënten en ”eigen” bereidingswijzen. Zo is er bijvoorbeeld Groninger mosterd, Zwolse mosterd, Zutphense mosterd, Deventer Mosterd en Doesburgse mosterd.
   
In Maas en Waal is er nooit een cultuur van mosterd maken geweest, ondanks het feit dat het een zeer geschikte groeiplaats vormt voor deze soort.

Na de Tweede Wereldoorlog is in de kop van Noord-Holland enige tijd mosterd geteeld. Dit bleek echter op de toenmalige schaalgrootte niet lonend.

   
Spreekwoorden

Er zijn een groot aantal gezegden en spreekwoorden met mosterd. Een paar voorbeelden:
 

  • Hij weet waar Abraham de mosterd haalt - hij weet hoe de zaken in elkaar steken. Dit is een verbastering van mutsaard (houtstapel).
  • Dat is mosterd na de maaltijd - deze oplossing komt te laat.
  • Dat is dure mosterd - dat is dure waar.

Mosterd in de bijbel

Evangelie volgens Mattëus hoofdstuk 13, verzen 31 en 32/ Lukas 13: 18-19:

Hij hield hun een andere gelijkenis voor: ‘Het koninkrijk van de hemel lijkt op een zaadje van de mosterdplant dat iemand meenam en in zijn akker zaaide. Het is weliswaar het kleinste van alle zaden, maar het groeit uit tot de grootste onder de planten. Het wordt een struik, en de vogels van de hemel komen nestelen in de takken.’

 
Mosterdgas
Mosterdgas is een chemisch wapen dat vooral in de eerste wereldoorlog maar ook in Irak werd gebruikt. De verbinding kreeg zijn naam omdat de geur enigszins aan die van mosterd doet denken.