|
.jpg) |
Gele lis (Iris pseudacorus)
Naamgeving
De naam van de Gele lis verwijst naar de kleur van de
plant en naar de familie waar zij uit komt.
Pseudacorus
(Latijn) betekent "valse Kalmoes", omdat de plant verward
zou kunnen worden met de soort Kalmoes, die een
voorkeur heeft voor hetzelfde milieu.
Alleen het blad lijkt (voor de leek) op die van de Gele
lis. (De bladeren van Kalmoes hebben een golvende
rand en ruiken daarbij naar mandarijnen.)
De Gele lis is de enige inheemse vertegenwoordiger
van de lissenfamilie (Iridaceae) in Nederland. |
|
|
|
|
Voorkomen |
|
De Gele
lis is een 80 centimeter tot 1 meter hoge, overblijvende
plant. Het is een oeverplant van zoet, stilstaand of
langzaam stromend water. De plant groeit in water dat tot
ongeveer 30 cm diep is. Een soort die je in Dreumel kunt
aantreffen in sloten en aan de rand van de Wiel, Kil en
Vaticaan. Langs de Waal is de stroming te groot voor de
Gele lis om zich te kunnen vestigen. |
|
|
Louis XVII liet in de twaalfde eeuw de fleur-de-lys in al
zijn wapens zetten omdat deze bloem hem hielp ontsnappen aan
de dood.
De bloem die aan de waterkant van de rivier de Lys bloeide,
liet hem namelijk zien op welke plek hij veilig door het
water naar de overkant kon waden zonder te verdrinken. Een
lis groeit namelijk alleen in ondiep water.
Deze ‘Franse lelie’ is (gestyleerd) terug te vinden in tal
van familiewapens en wapens van steden, provincies en ook op
de spijlen van het hekwerk van bijvoorbeeld de Dreumelse
begraafplaats Rustoord |
.JPG) |
|
|
Herkenkenmerken |
.jpg) |
Deze soort
bloeit van mei tot juni en de gele bloemen zijn 5-12
centimeter in doorsnee.
Na de bloei
zitten de zaden als een rolletje munten opgestapeld in
driekantige zaaddozen. Deze bevatten luchtholten waardoor ze
blijven drijven. Zo kunnen ze zich makkelijk verspreiden.
De lange, smalle bladen hebben een iets opstaande middennerf
en blijven het gehele jaar groen. Die middennerf hebben de
bladeren van de
Lisdodde (plant van de maand december 2008) niet.
Daardoor kun je ze ook uit elkaar houden als ze nog niet
bloeien. |
.jpg) |
|
|
|
.jpg) |
De gele lis als inspirator
Veel kunstenaars vereeuwigden de Lis (Iris). Een
beroemd voorbeeld is het schilderij Irissen uit 1889
van Vincent van Gogh.
|
|
|
|
|
Mythologie |
Heel lang geleden hadden veel Griekse goden een probleem: de mensen
op aarde luisterden vaak niet naar de boodschappen van de goden.
Iedere god bedacht een eigen oplossing voor dit probleem. De ene god
bracht de boodschap met donder en bliksem, de andere met
liefdespijlen en weer een ander fluisterde de boodschap liefdevol in
de oren van de mensen.
Maar de oppergodin Hera bedacht een schitterende oplossing. Ze nam
de Griekse godin Iris parttime in dienst om haar boodschappen
duidelijk én oogverblindend naar de aarde te sturen:
Is de hemel donker en dreigend gekleurd en schijnt de zon op wolken
vol regendruppels, dan is Iris onderweg. Op voeten zo snel als de
wind snelt Iris met een boodschap onder de arm vanuit de hemel via
de regenboog naar de aarde. En de Grieken wisten dat Iris kwam als
ze de dreigende luchten met de kleurrijke pracht van de regenboog
zagen.
Iris had ook nog een andere taak. Ze bracht het water uit de meren
en de rivieren naar de wolken waarmee deze de gewassen besproeide.
De boeren noemden haar dan ook de groeigodin.
Om deze bijzondere godin niet te vergeten staan ter nagedachtenis
aan Iris bloemen op aarde die getooid zijn met de meest betoverende
kleuren van de regenboog. In Nederland is alleen de Gele lis
inheems. Maar haar diepgele zwavelkleur is één van de belangrijkste
kleuren van de regenboog. En de Gele lis staat het liefst met haar
voeten in het water. |
|
|
