Buxus/palmboompje (Buxus sempervirens) |
|
|
Naamgeving
Buxus of palmboompje
is geen palm en is daar in de verste verte ook geen
familie van. De soort kreeg deze naam, dankzij het
gebruik van takken bij Palmpasen.
Semper
virens betekent ‘altijd groen’. En dat is hij.
De soort
hoort tot de palmboompjesfamillie (Buxaceae),
is niet inheems maar komt in vele tuinen in Dreumel
voor en speelt een belangrijke rol in de katholieke
rituelen. |
|
|
|
Groeiplaats |
Buxus
is van oorsprong een mediterrane soort en heeft een voorkeur
voor een vochtige, luchtige bodem en in de (half)schaduw.
|
|
Herkenkenmerken |
|
|
|
|
Buxus
is een groenblijvende heester met
leerachtige, gaafrandige blaadjes (2-3 cm
lang) die kruiswijs tegenover elkaar staan. |
|
|
|
De
groenachtige bloemen staan in de oksels
van de bladeren, ze zijn klein.
|
|
|
|
|
Gebruik |
|
|
|
De soort groeit langzaam en laat zich gemakkelijk in
allerlei vormen snoeien. De heester is daardoor
vroeger veel gebruikt in tuinen, als haag of als in
bizarre vormen gesnoeide boompjes. |
|
|
|
Buxus
heeft zeer zwaar en dicht hout, dat wordt gebruikt voor
draai- en snij- en inlegwerk. |
|
Van palm naar
as |
In het Nieuwe
Testament verhalen de evangelisten hoe Jezus in Jeruzalem
als een vorst werd binnengehaald: mensen legden hun kleren
af als loper en zwaaiden met groene takken. Johannes noemt
het palmtakken. In het land van de Bijbel zijn palmtakken de
takken van de dadelpalm. Deze is altijd groen en dat is een
verwijzing naar leven. In Midden- en Noord-Europa waar de
dadelpalm niet van nature groeit, werd de altijd groene
buxus de vervanger van de palm. |
|
|
|
Op Palmzondag wordt buxus
gebruikt als herinnering aan de intocht van Jezus in
Jeruzalem.
De buxustakjes worden verwerkt in
de palmpasenstok die tijdens de processie op
Palmzondag door de kinderen wordt gedragen. De
stokken hebben de vorm van een kruisje en zijn
verder versierd met snoepjes, eitjes en andere
lekkernijen. Bovenop wordt een broodje in de vorm
van een vogel gestoken, doorgaans een haantje.
Kleine takjes worden op Palmzondag gezegend en deze
worden thuis achter het kruisbeeld gestoken, om huis
en hof voor het komende jaar tot zegen te zijn en te
beschermen tegen alle kwaad. Op graven herinnert
buxus aan het eeuwige leven.
|
|
|
|
Palmzondag wordt
voorafgegaan door een veertig dagen durende vastentijd die
op de vrijdag voorafgaand (Goede Vrijdag) eindigt. Omdat in
de kerk op zondagen niet werd gevast bepaalde Paus Gregorius
de Grote (590-604) dat de veertigdagentijd voortaan 46 dagen
voor Pasen moest aanvangen.
Zo bleven er, na aftrek
van de zondagen, tot Pasen 40 werkelijke vastendagen over.
Door de bepaling van Gregorius de Grote vangt de
veertigdaagse vasten voortaan aan op een woensdag: de
Aswoensdag. |
|
Op Aswoensdag
ontvangt de gelovige in de Mis die het officiële begin van
de veertigdagentijd markeert, het zogeheten 'askruisje'. De
priester zet met as op het voorhoofd van de gelovige een
kruisje, ten teken dat hij een tijd van bezinning, bekering
en boete ingaat.
De as is afkomstig
van de vergeelde palmtakjes uit het vorig jaar die worden
verbrand.
Terwijl de priester het
askruisje zet, zegt hij: “Memento, homo, quia pulvis es, et
in pulverem reverteris.” (Gedenk, o mens, dat gij stof zijt
en tot stof zult wederkeren.) |
Deze tekst is gebaseerd op
het vonnis dat God na de zondeval over de mensheid
uitsprak.
Aswoensdag is, net zoals Goede Vrijdag, een
verplichte vastendag voor katholieken.
Dit houdt in dat
alle gedoopten tussen 18 en 60 jaar gehouden zijn op
die dagen slechts één volledige maaltijd te nemen.
Wie kan, “wordt uitgenodigd om ook op andere dagen,
veertig dagen durende vastentijd, te vasten. De
wijze waarop dit gebeurt, wordt aan het eigen
geweten en initiatief van de gelovigen overgelaten”. |
|
|
|
|
In mijn
jeugd hadden we daarvoor de snoeptrommel, waar o.a.
het snoepje van de week van de Gruyter in verdween
en die we op zondag mochten leeg eten. De wijze
waarop onze moeder invulling gaf aan het vasten. |
|
|
Ik herinner me
ook een keer dat ik te laat was voor de uitreiking van het
askruisje en dit oploste door met behulp van een steenkool
zelf het kruisje aan te brengen. En dit kruisje kwam door de
censuur. |
|