Archives Extremus

 redactie: Jodi van der Giesen

reacties/opmerkingen:karibuni@tele2.nl

nr.

13

Waarom doen archiverende instellingen wat ze doen? Uiteraard doen ze het niet primair om het gepassioneerde, dag en nacht met hun hobby bezig zijnde, genealogen en (andere) hobbyisten optimaal naar de zin te maken. Nee, de zin van het chronisch verzamelen en ordenen van steeds meer gegevens over (toen) des Koning’s en (nu) des Koningin’s onderdanen is er vooral op gericht om een gestructureerd oordeel over diezelfde onderdanen uit te kunnen spreken. Waar dan ook over, afhankelijk van de aard der gegevens die ze over hen menen te moeten verzamelen.

Om te beginnen is het verzamelen van bijvoorbeeld persoonsgegevens van belang om te weten te komen met z’n hoevelen we in Nederland wonen. En na enig simpel rekenwerk waarbij je al je verzamelde gegevens over geboorten vermindert met al je verzamelde gegevens over sterften, met op de achtergrond nog de gegevens over het land permanent verlatende en het land permanent binnenkomende personen, kun je met een gerust archivarissenhart en met gefundeerde argumenten het volk laten weten of het groeit, danwel in groei stagneert of zelfs achteruit gaat.

Zo raakten de onderdanen en de overheden er in de loop der afgelopen 200  jaren allemaal aan gewend dat dergelijke gebeurtenissen geregistreerd èn gearchiveerd moesten worden. Overheden, die zich met veel ijver en vuur op de hen toebedeelde taken wierpen en alles registreerden en archiveerden wat maar los en vast zat.

In het verlengde van waar al deze “Ouwe koeien” artikelen op gebaseerd zijn, namelijk de akten die te maken hebben met Dreumelnaren, wordt de aandacht in dit artikel specifiek en alleen gericht op persoonsgebonden akten-verzamelende archiefinstellingen.

Als goed en mogelijk wel het beste voorbeeld mag deze site daarom absoluut niet ontbreken … en moet ook als eerste genoemd worden. FamilySearch (FS).

Deze site werd, al vanaf langer dan 100 jaar geleden, opgezet door de Mormonen (In het Engels hebben ze ooit gekozen voor de veelzeggende naam: The Church of Jesus Christ of Latter-day Saints).

Aanzienlijke consternatie en confusie mijnerzijds! Wat heb ik nu aan mijn ± 25 jaar oude opa-fiets hangen?

En bij zowat èlke geboorteakte in de periode 1883 – 1902 blijken soortgelijke dubbelingen te hebben plaats gevonden! Uiterst merkwaardig.

Nóg een zéér sprekend voorbeeld.

Deze twee akten bàrsten uit hun gemeentelijke voegen van al de verschillen. Pandemonium in Wamels aktenland!

Wie kan helpen? Wie geeft uitleg? Wie kan verklaren wat hier is voorgevallen?

Naast die waarlijk fantastische en nooit meer te evenaren site van FamilySearch is er nóg een, bijna net zo prachtige, site:

Zeg maar dat op deze site àlle gemeenten in Nederland te vinden zijn mèt alle akten die in al die gemeenten ooit werden geschreven. Verzameld op één site, allemaal met links doorverbonden met ... ja, hoor … FamilySearch.org.

Ik had al eens eerder mailcontact met de webmaster van deze ongelofelijk informatieve site en heb hem dit fenomeen - dubbele akten met andere teksten per akte - voorgelegd. Met de vraag of hier een logische verklaring voor was te geven.

En uiteindelijk bleek die voorhanden en de verklaring alléén al was een volkomen openbaring.

Het blijkt dat alle gemeenten niet één geboorteakteregistratie bij moesten houden, maar TWEE!

Niet één huwelijksakteregistratie bij moesten houden, maar TWEE!

Niet één overlijdensakteregistratie bij moesten houden, maar … óók hier … TWEE stuks.

Alleen van de Huwelijkse bijlagen:
(Deze bevatten minimaal de uittreksels van de geboorteakten van de bruid en bruidegom of, als een(der) huwelijkspartner(s) vóór 1811 (is) zijn geboren, de zogenaamde doopcedulen (=doopinschrijving). Ook is er een certificaat van de Nationale Militie bij van de bruidegom. Indien de ouders overleden zijn, is meestal hun bewijs van overlijden ook aanwezig in de huwelijksbijlagen. Akten van huwelijkstoestemming (indien de huwelijkspartners minderjarig waren) kunnen hier ook toe behoren, alsmede de akte van het overlijden van een vorige partner of van een eerder huwelijk)…

… en de Huwelijkse aangiften:
(of “ondertrouw”, waarbij aangegeven wordt dat er een voornemen bestaat om te gaan trouwen. Het overleggen van geboorteakten en het vastleggen van de geplande datum van het huwelijk worden hierbij nader bepaald) …

… en de Huwelijkse afkondigingen:
(De afkondiging van een huwelijk vond plaats in de woonplaats(en) van (elk van) de partners)…

… en de Huwelijkse toestemmingen
(die door de vader werd verstrekt als een huwelijkspartner minderjarig was) …

…. hoefde “slechts” één registratie van bijgehouden te worden.

Van de registraties waar twee exemplaren van werden geschreven … ja, uiteraard geschréven … bleef “altijd” één exemplaar bij de burgerlijke stand van de gemeente zelf. Het andere exemplaar werd naar de … Rijksoverheid (het Rijksarchief) gezonden en daar opgeslagen.

Normaliter, informeerde Jacques Verheijden, webmaster en oprichter van GENVER, me, maakt FamilySearch slecht één film van de door een Rijksoverheid aangeleverde akten.

De betrokkenen “onderdanen“ ondertekenden, als ze de kunst van het schrijven althans meester waren, gewetensvol en plichtgetrouw blijkbaar twéé afzonderlijke akten tegelijkertijd, tijdens hun - enige - bezoek aan het gemeentehuis.

Maar als er - lang of kort daarnà - reden was om akten te moeten veranderen (b.v. naam-aanpassingen), dan wel opmerkingen in de marge vermeld moesten worden (b.v. bij wettiging van een kind of een echtscheiding), dan moesten die toevoegingen uiteraard op twéé akten aangepast worden. Op de akte bij de burgerlijke stand in de gemeente Wamel zelf en … óók op de tweede akte, die bij het Rijksarchief lag opgeslagen. Het is om deze reden dat op de ene akte de margetekst hórizontaal en op dezelfde/andere akte vèrticaal werd geschreven. Al naar gelang de voorkeur van de geheel onafhankelijk van elkaar behandelende en hemelsbreed erg ver van elkaar verwijderde ambtenaren.

Het Rijksarchief zal de betreffende akten, die eigenlijk toebehoorden aan de gemeentelijke burgerlijke stand van Wamel, wel teruggezonden hebben, nadat deze gro(t)(v)e vergissing aan het licht was gekomen. Wannéér een en ander zich voltrok is niet bekend. (Hoe, trouwens, konden er in Wamel huwelijken voltrokken worden als de noodzakelijk over te leggen geboorte-uittreksels niet konden worden getoond, omdat alle twee de geboorteakteregistraties naar het Rijksarchief werden verzonden??!!).

De huidige verblijfplaats van de historische en gemeentelijke (BS) archieven van Wamel (Leeuwen maakte destijds - tot 1984 - deel uit van de gemeente Wamel) is mogelijk verdeeld over het Gelders Archief en het Nijmeegs Archief.

Vóórdat ze daar terecht kwamen, gaat het gerucht dat ze jarenlang in een oude houten kist in een kerk en/of in een school hebben gestaan. De Historische Vereniging “Tweestromenland” bezit en beheert, volgens de informatie op hun website, het archief van de Wamelse parochie H.H. Victor en Gezellen.

Maar aan de hand van bovenstaande kunnen we met aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid nu concluderen dat de Wamelse geboorteakten verder van huis zijn geweest dan alle andere Wamelse akten ooit. Tenzij … nog moge blijken dat andere akten óók een wel heel lange reis achter de rug hadden vóór ze in die houten kist konden worden opgeborgen!

(Enkele dagen later … Nu blijkt dat ook met de Wamelse trouwakten hetzelfde is gebeurd als met de eerder genoemde geboorteakten. Zowel de Burgerlijke Stand editie als de Rijksarchief editie van huwelijksakten 1883 -1892, hebben dezelfde mogelijk zeer langdurige reis gemaakt als al eerder de “dubbele” geboorteakten.

In tegenstelling tot geboorte- en overlijdensakten, werden huwelijksakten altijd op twéé bladzijden geschreven, waardoor de teksten minder duidelijk leesbaar zijn in dit artikel. Maar desondanks zal het volgende voorbeeld verduidelijken dat er ook weer opmerkelijke verschillen zitten tussen de BS- en de Rijksarchief huwelijksakten, ook al bestrijken ze identieke jaren.

En … twee weken later, na het verder downloaden van in totaal 3948 Wamelse huwelijksakten en ik al ijverig overlijdensakten zat te downloaden … bleek dat ook de doodakten abusievelijk in tweevoud richting de rijksoverheid èn FamilySearch waren gezonden …

Kleine, maar duidelijke verschillen.

Alhoewel we nu van de veronderstelde zekerheid uit kunnen gaan dat er in Wamel twéé exemplaren van ook huwelijks- en doodakten werden geregistreerd … blijft de vrààg … hóe dat zich voltrok in het gemeentehuis … fier overeind.

Het is nu goed verklaarbaar dat de toegevoegde teksten door ver van elkaar verwijderde ambtenaren werden ingeschreven.

Maar de “maagdelijke” inschrijvingen werden op al deze akten ook al duidelijk door twéé aparte personen uitgevoerd. En waarom die verschillen op de overlijdensakten, die toch origineren van dezelfde locatie, mogelijk zelfs wel hetzelfde bureau, maar waar helemaal niets aan toegevoegd hoefde te worden!