De ijsvogel

exotisch blauw tussen het groen


redactie - Tineke Vink - Liefkens; foto's: www.ijvogels.nl


Eerst even vertellen dat het mij niet meer lukt om elke maand een dier te beschrijven. Daarom wel wanneer er een dier in het nieuws is of als, om welke reden dan ook, het leuk is om over een dier te vertellen.

 

Daarom nu de ijsvogel. Half april loop ik met Daantje, onze hond, langs de Wiel. Het was nog vroeg in de morgen. Een fonkelend fel blauwe kleur trok mijn aandacht. Het zal toch niet waar zijn?  “Is dat een ijsvogel?”  Wat een grote verrassing!

Toch weer een ijsvogel in ons eigen Dreumel. Er zullen er ongetwijfeld hier en daar wel zijn . Maar om de ijsvogel te mogen zien is een extra cadeautje. Geprobeerd een foto te maken. Wel gelukt, maar jammer genoeg iets te ver weg.

Enkele dagen erna krijg ik een smsje op mijn telefoon. Het luidt zo:

 

“’Hee Buuf, we moeten een stoel met camera bij de sloot zetten. Honderd procent zeker. Ik zag een ijsvogel vliegen. Mooi over ’t water van jullie richting naar ons. Toen over ’t land naar de put van van Lent. Mooi blauw en oranje geel. Zeker weten dat ’t een ijsvogel is. Groeten de Buuf.”

 

Nu moeten jullie weten dat Tiona Verhoeff - van Gessel mijn Buuf is en ook altijd wel een extra oog open heeft voor al wat er rond kruipt en vliegt. Dat moesten we toch even bespreken met elkaar. We waren er heel verheugd mee.

Uiteindelijk is het geen gezonde situatie. Want bij elk hoog tie-tie-tie geluid kijk en loop je richting de sloot in de hoop de prachtige ijsvogel te zien. Je bent er mooi zoet mee. Ik heb hem niet vaker mogen zien. Maar dat hij er is, dat is zeker.

Iedereen die het geluk heeft de ijsvogel voor de eerste keer te zien vergeet dat moment nooit meer! Hij wordt dan ook gerekend tot de mooiste broedvogel van Nederland.

 

Naam:Europese ijsvogel (Alcedo atthis).

Waarschijnlijk is de naam afgeleid van het Germaanse Eisenvogel, ofwel 'ijzeren vogel' wat slaat op het blauw van de rugveren van de ijsvogel. Later is deze naam verbasterd tot ijsvogel, omdat hij in de winter vaak bij een wak in het ijs te vinden was om visjes te vangen.

IJs is echter de grootste vijand van deze mooie vogel! Als het water dichtgevroren is, kan hij geen visjes meer vangen, waardoor zijn vetreserves afnemen. De stuitklier waarmee hij zijn veren waterdicht houdt, gaat dan minder goed werken. Hierdoor zullen uiteindelijk zijn veren teveel water opnemen bij een duik in het ijskoude water. De vogel is niet meer genoeg beschermd tegen de felle kou en zal sterven.
 

Uiterlijke kenmerken

 
Gewicht
De ijsvogel weegt gemiddeld 36 gram. Dat is te verglijken met 7 velletjes A4 kopieerpapier.
 
Vlucht

Snel en in een rechte lijn. Enkele vleugelslagen afgewisseld met een korte glijvlucht. Vliegt meestal net boven het water oppervlak. Men ziet ze zelden op het land. Ze kunnen slechts wat moeizaam huppen.

 

Voedsel

Roerloos zit de ijsvogel vanaf zijn vaste visstek op visjes te loeren. Dit is een overhangende tak of een steen bij het schone stromende water. Is er een visje in het vizier stort hij zich pijlsnel op zijn prooi, waarbij hij soms geheel onder water verdwijnt. Met het visje in de snavel keert hij terug op zijn visstek. De onverteerde resten komen als een braakbal weer naar buiten. Soms wordt het menu afgewisseld met een waterinsect of kikker(visje).

 

Broeden

De broedtijd is van eind maart tot en met augustus. Er worden 6 tot 8 glanzend witte eitjes (23x19 mm) gelegd. Soms 2 of 3 legsels per seizoen. Na 18 tot 21 dagen komen de jonge ijsvogeltjes uit het ei. Maar eerst wordt het vrouwtje verleid met een lekker visje. Hij biedt haar dat aan en als zij dat accepteert dan vindt de paring plaats.

 

 

Er moet natuurlijk ook een woning georganiseerd worden. Dit is een steile wand van zachte aarde bij langzaam stromend water. Wanneer er een geschikt wandje gevonden is, kan het graven beginnen. Het eerste stukje aarde wordt weggepikt door voor de wand vliegend stil te hangen.. Langzaam ontstaat zo een diepe gang, waar de ijsvogels net in kunnen kruipen. Door de smalle gang zijn de eieren beter beschermd tegen de grotere rovers. De steile kant maakt het bijv. een hermelijn of bunzing moeilijker om het nest te betreden en de eieren of jonge ijsvogels te roven.

De ijsvogel graaft met zijn sterke snavel een gang met een doorsnede van zo'n 5 cm. en een lengte die varieert van 50 tot 100 cm. Aan het einde van deze gang bevindt zich de nestkamer. Deze is ca. 10 x 15 cm groot en is iets uitgehold zodat de eieren niet naar buiten kunnen rollen. Het nestkamertje wordt verder niet bekleed, de eieren worden op de kale bodem gelegd. Er ontstaat echter na verloop van tijd wel een bedje van braakballetjes van de jongen.
 
De gang loopt naar de nestkamer toe iets omhoog. Dit heeft twee functies. Enerzijds zorgt de ijsvogel er zo voor dat eventueel door een plotselinge hoge waterstand het water niet zomaar het nest inloopt, anderzijds dient het om de uitwerpselen die de jongen de gang inspuiten naar buiten te laten lopen.
 
Wanneer een geschikte oever ontbreekt maakt de ijsvogel ook wel gebruik van de kluit van een omgewaaide boom. In dat geval wordt uit noodzaak vaak minder diep gegraven, soms slechts 30 cm. diep.
 
Het mannetje en vrouwtje graven om beurten. De gang is maar 5 cm. doorsnee zodat ze schuifelend achterwaarts de gang weer moeten verlaten. Hierbij fungeert de korte staart als bezempje en veegt zo de los gekomen aarde de gang uit. Na de graafwerkzaamheden is het ook hoog nodig om een frisse duik te nemen om het stof van de aarde uit de veren te spoelen. Op de vaste uitkijkpost word het verenpak dan ook weer flink opgepoetst.
 
Kindertijd
De eitjes komen vrijwel gelijktijdig uit. In het begin worden de jonge ijsvogeltjes gevoerd met kleinere vissen, maar al snel zie je de ouders het nest ingaan met vissen waarvan het lijkt dat ze groter zouden moeten zijn dan de jongen zelf. Na het ontvangen van een vis schuift de jonge ijsvogel op en gaat het volgende jong voor de nestgang zitten. Zo komen alle jongen niets tekort en krijgen ze ongeveer allen evenveel voedsel.
 
Na een kleine 4 weken zijn de jongen volgroeid en gaan ze het nest verlaten. Na het verlaten van het nest zoeken de jonge ijsvogels snel een veilig plekje op in de buurt.. De ouders voeren de jongen nog enkele dagen na het uitvliegen. Daarna is de ouderliefde snel over en worden ze uit het territorium verjaagd en moeten ze zelf hun kostje bij elkaar scharrelen. Die eerste weken zijn daarom cruciaal voor de jonge ijsvogels.
 

 
Vijanden
De boomvalk en de sperwer lusten wel een mooie ijsvogel. Maar ook wij mensen zijn schuldig aan sterfgevallen. Door verkeersslachtoffers, door huiskatten en netten die over de tuinvijvers gespannen zijn
 
Wetenswaardigheden
 
Over de ijsvogel zijn er in de loop der tijden meer verhalen in omloop gekomen dan over menig ander vogeltje.

Hij zou de vissen naar zich toe lokken en zo voor een goede visvangst zorgen.

Wie een ijsvogel bij zich had zou schoon en bevallig worden.

Het was de lievelingsvogel van Willem van Oranje.

Zelfs na de dood van de ijsvogel zou deze de bliksem nog afweren.
 
Ik wens voor jullie dat ieder van jullie eens getuige mag zijn van de prachtige verschijning van de ijsvogel. Dat moment is speciaal!