main

De Kruisspin

redactie - Tineke Vink - Liefkens

Deze maand niet mijn grootste favoriet. Maar wel omdat je de kruisspin dit jaargetijde overal letterlijk tegen het lijf loopt. Vooral als je in de tuin loopt de snoeien, zit hij nog al eens verdekt opgesteld om je zo vervolgens de rambam te laten schrikken. In de schuur voor het raam laat ik er altijd eentje zitten, omdat hij zoveel vliegen en muggen vangt. Het is ook knap, als je ziet hoe zo’n spin met zijn prooi omgaat.

Stam: Arthropoda (geleedpotigen) Familie: Argiopidae (wielspinnen) Geslacht en soort: Araneus diadematus (kruisspin)
Voedsel

Vliegt er een insect in het web en raakt het erin verward, dan wordt de spin hier opmerkzaam op gemaakt door de trilling die de prooi in het web veroorzaakt.
Hij rent erheen en spint de prooi in met zijde en spuit tegelijkertijd met zijn cheliceren (gifkaken) een stof in, die de prooi niet alleen verlamt, maar die ook de inhoud van diens lichaam vloeibaar maakt. Later doorboort de spin zijn slachtoffer opnieuw om het vocht op te zuigen.

De voortplanting

Bij de meeste spinnen is het vrouwtje groter dan het volwassen mannetje. Dit brengt risico’s mee voor het mannetje. Door haar slechte gezichtsvermogen zal zij een man niet altijd als zodanig herkennen. Daarom mijden ze elkaars gezelschap. Alleen in het najaar dan krijgt het mannetjes de kriebels in zijn bloed en gaat hij op liefdespad.

Vooraf spint hij eerst een spermamatje. Daar vult hij de zaadflesjes mee die op zijn kop zitten (dit worden palpen genoemd). Deze manier van bevruchten komt alleen bij spinnen voor. Zodra het dier zijn palpen vult raakt het sexueel opgewonden. Waargenomen is dat de mannetjes alles wat maar enigszins op een spin lijkt het hof maken. Zelfs voor hun eigen spiegelbeeld zijn ze niet te houden.

Vader spin neemt vaak een lekker hapje mee om haar gunstig te stemmen. Bij het web aangekomen laat hij het op een bepaalde manier trillen. Dit doet hij door een draad te spinnen van af de plek waar hij op dat moment zit naar het web van moeder kruisspin. Dit wordt de liefdesbrug genoemd. Hierdoor moet het erop geattendeerd worden dat er geen lekker hapje voor de deur staat doch een smachtende minnaar.

Als dit begroetingsceremonieel allemaal goed gaat dan wordt er gepaard. Wel is het zo dat daarna het mannetje snel moet maken dat hij wegkomt. Op een geschikte plaats worden de eieren gelegd door moeder kruisspin en dan heeft zij haar werk voor het nageslacht er weer op zitten. De kruisspinnen ouders zijn al naar de eeuwige jachtvelden als hun kinderen in het voorjaar uit het ei kruipen

In mei breken de jonge kruisspinnen met hun eitand het ei open. Hun eerste voedsel is hun eigen eidooier. Hier doen ze ongeveer 7 tot 10 dagen mee. Daarna klimmen ze zo hoog mogelijk en schieten uit hun achterlijf een lange draad. Deze wordt door de wind opgepakt en zo kunnen ze honderden meters verder weer ergens terecht komen. Hier starten ze dan in hun uppie een nieuw spinnenleven.

Twee kruisspinnen (Araneus diadematus). Links een mannetje, rechts een wijfje

Hoe het web wordt gebouwd

Het web wordt gebouwd van zijden draden die door een groep spintepels aan de onderkant van het achterlijfspunt worden afgescheiden. De kruisspin begint zijn web met een beetje geluk. De eerste lange draad wordt opgenomen door de wind, en raakt dan wel ergens de “overkant”.

Dan komen er twee ongeveer verticale draden bij en vaak nog een vierde horizontale om de rechthoek te complementeren. Vervolgens worden van dit raamwerk draden aangebracht naar het middelpunt. Dit zijn de spaken van het wiel.

In het centrum bouwt de spin een fijnmazig platform van waaruit een spiraalvormige ophangdraad wordt gesponnen; deze spiraal loopt van binnen naar buiten. Alle draden die tot nu toe zijn aangebracht zijn niet kleverig. Op dit raamwerk wordt nu de eigenlijke kleverige vangdraad aangelegd.

Terwijl de spin de niet klevende draden gebruikt om over te lopen, brengt hij nu van buiten naar binnen in een spiraal teruggaand de vangdraad aan. Al doende wordt de hulpdraad die zo even werd aangelegd, weer opgeruimd.

De vangdraad verschilt van de andere draden, doordat er uit speciale spinklieren minuscule druppeltjes uiterst kleverige substantie op worden gedeponeerd. De substantie die de zijden draden vormt, stolt zodra deze uit de spintepels is gespoten en wordt sterk en rekbaar.

Vijanden

De grootste vijand voor de spinnen is juist het klimaat. Ze hebben vooral te lijden van droogte en zware regenval. Kruisspinnen hebben minder vijanden dan soorten die dichter bij de grond leven. Maar soms hebben vogels wel zin in een spin. Bij menig huishouden is de stofzuiger de grootste vijand. Verder worden ze belaagd door parasitaire wespen en mieren.

Eet zij heus haar echtgenoot op?

Er is een mening dat na de paring het vrouwtje het mannetje op eet. De bekende Engelse spinnenspecialist W.S Bristowe denk er anders over en schrijft in zijn boek The world of spiders:

"Nadat het mannetje aan zijn vijanden is ontkomen en ook het klimaat heeft overleefd, verlaat hij zijn web en wijdt zich aan het zoeken naar vrouwtjes en de hofmakerij. In die tijd neemt hij nauwelijks de moeite om te eten. Daarna leeft hij meestal nog maar kort.

Het onderzoek van dode spinnen heeft aangetoond dat het merendeel van de mannetjes omkomt door uitputting en ondervoeding en niet doordat ze door vrouwtjes worden gedood. Zulke drama`s komen wel voor, maar zijn toch in verhouding schaars".

Alleen al het feit dat een mannetje gewoonlijk met meer dan één vrouwtje paart, toont eigenlijk al aan dat het idee van de mannenverslindende spinnenvrouwtjes onjuist is.

Volkswijsheid

Een spin in de morgen brengt kommer en zorgen.

Een avondspin brengt geluk en zegening.

Een spin die naar beneden kruipt is een goed voorteken.

Een spin die naar boven kruipt brengt ongeluk.

Als de spinnen vlijtig buiten weven, zullen wij mooi weer beleven.

Maakt de spin in het web een grote scheur, de stormwind klopt spoedig aan de deur.

Versje

“ In spin de bocht gaat in, uit spuit de bocht gaat uit.”

Hebben we dit niet allemaal gezongen tijdens het touwtje springen op het school plein bij zuster Constantia?

Klik op onderstaande link als je een filmpje van een spinnende spin wilt zien

bron: o.a. MichaelVuijlsteke 2004 (http://www. safari.zog.org )