main

Tweeledig tweelingenleed

redactie: Jodi van der Giesen

nr.

Ooit – was het werkelijk op 25 oktober 2010 ‒ enthousiast begonnen met eerst alle Dreumelse geboorteakten, gebeurde het geregeld, zeg maar gewoon best vaak, dat de artikelen die wellicht voor publicatie op Tremele geschikt zouden kunnen worden bevonden, uit de pen rolden met een ongekende snelheid en de regelmaat van een atoomklok. Het kan zomaar als hoogst onwaarschijnlijk ingeschat worden dat ooit al die artikelen voor het Tremele-voetlicht openbaar zullen worden, maar ze werden er wel allemaal voor klaar gemaakt … alle tot nu toe een stuk of 100 teksten van zéér uiteenlopende aard, onderwerp en lengte. 26 werden er inmiddels door een ruim publiek al gelezen. Mocht u dit artikel ook lezen, dan 27.

Na de laatste digitaal beschikbare Dreumelse geboorteakte (Arnoldus Johannes Driessen wordt op 31 december 1902 geboren), gelijk overgeschakeld naar de huwelijksakten. Wederom “vrolijke” akten om te mogen lezen en registreren. En niet moeizaam om er opvallende voorvallen over te kunnen beschrijven. Immers, het huwelijk geldt – althans gold toen ‒ als vanzelfsprekende hogere sport op de sociale ladder. Deed je toen volwaardig mee met het volkomen voorspelbare rollenspel, dan werd het ergens tussen je 20^e en 35^e echt wel tijd om te trouwen en (veel) kinderen te gaan krijgen. Velen slaagden daarin, waarover die huwelijksakten getuigen.

De registratie van al die Dreumelse huwelijksakten kon inmiddels ook onverri chterzake afgesloten worden. De laatsten waarvan we digitaal weten dat ze op 22 november 1922 trouwden, waren Jan Willem van den Bosch en Maria Sas.

Nu kwam de laatste categorie akten, die een hoofdtaak inhielden van burgerlijke stand-ambtenaren, de overlijdensakten, binnen bereik. Overigens bestonden er ook nog allerlei Burgerlijk Wetboek-voorschriften, die dezelfde ambtenaren verplichtten tot ook nog het bijhouden van andere registraties, zoals huwelijksafkondigingen, -aankondigingen, -bijlagen en tienjarige “tafels” (een schriftelijke en op alfabetische volgorde, en vergeet niet handmatige, opsomming van alle namen en bijbehorende akten en data gedurende een registerperiode van telkens tien jaar). Nog steeds vraag ik me ernstig af hoe ze dat in de praktijk deden. Bepaald geen sinecure. Maar terug naar de overlijdensakten en dan ten faveure van dit artikel, specifiek over tweelingen.

Hoeveel tweelingen werden er in Dreumel geboren vanaf 1811 tot en met 1902?

Nou … als iemand me dat gevraagd zou hebben voordat ik een hele dag bezig was geweest om dat uit te zoeken, zou ik spontaan en klakkeloos, te lichtvaardig en onnadenkend gezegd hebben … een luttel tiental, mogelijk wat meer of minder. Maar wat kan je dan toch ongelofelijk ver naast de naakte waarheid gissen, zeg! Gelukkig heb ik die dag er wèl aan besteed en kwam, alle gegevens controlerend in alle beschikbare geboorteakten, tot de volgende toch nog best wel opzienbarende conclusie:

Klik op het plaatje hierboven om de totale lijst te zien

72 jongens en 48 meisjes.

In totaal 60 tweelingen.

120 Dreumelnaren van de in totaal 4998 personen die in Dreumel werden geboren tussen 1811 en 1902. Dat is overigens slechts 2,4 procent.

Gelukkig waren dus de uitverkoren echtparen van zo een uitzonderlijk lot in die uiterst zeldzame loterij.

Aanvankelijk althans, nemen we dan maar aan.

Het is 1820.

Het Nederlands rivierengebied wordt getroffen door een watersnood. Een gebied ter grootte van 1300 km² komt onder water te staan. Dreumel en omringende gemeenten worden hier niet direct door getroffen.

Florence Nightingale wordt op 12 mei 1820 geboren

Elisa Bonaparte, de jongere zus van Napoléon Bonaparte, overlijdt op 6 augustus 1820.

In datzelfde jaar 1820, worden vader Hendrik To(i)ne van den Bosch en zijn vrouw Maria Helena van Aalst, op acht januari, om vijf uur ’s morgens, vader en moeder van zowel Catharina, als van …

… Johanna. Johanna wordt ook om vijf uur ’s morgens geboren.

Geen flauw benul hoe deze twee bijna gelijktijdig geboren meisjes verwelkomd, of juist niet, werden in het gezin van den Bosch-Van Aalst.

Echter …

Eén en één vierde jaar later, te weten op 17 april 1821, staat of zit ooit trotste vader Hendrik Tone van den Bos(ch) tegenover hoogstwaarschijnlijk dezelfde personen die de zojuist getoonde geboorteakten mede ondertekenden.

Nu echter om hen te verzoeken een overlijdensakte op te willen stellen voor dezelfde …

… Catharina van den Bos, die overlijdt om … ironisch … vijf uur des morgens op 17 april 1821.

En slechts drie overlijdensakten verder, ontmoet Hendrik voor de derde keer in veel te weinig jaren en dagen, wederom de heren Meynhardt en Gerritzen.

Deze keer om het overlijden mede te delen van …

… de nog enig overgebleven helft van die oorspronkelijk zo originele tweeling, Johanna van den Bos.

Zij overlijdt op 4 juli 1821 om drie uur ’s morgens.

Hendrik To(i)ne van den Bos(ch) en Maria Helena van Aalst … ik heb zó met jullie te doen.

Nóg een echtpaar dat zich gelukkig mag prijzen met de geboorte van een tweeling, zijn Joannis van Kampen en zijn vrouw Elisabeth de Koning. Zij treden met elkaar in het huwelijk op 15 mei 1834. Ze trouwen op vrij late, maar toen normale, leeftijden. Joannes is zes- en Elisabeth drieëndertig, als ze de burgerlijke beloften afleggen, waarmee zo plechtig de akte wordt beëindigd.

Niet zo heel lang daarna (vanaf de trouwmaand tot aan de geboortemaand van hun eerste twee kinderen zijn het zowaar op de kop af negen maanden), wordt hun tweeling geboren.

Het is 1835.

Samuel Morse vindt de morsecode uit. De lange en korte tonen, die in onderlinge samenhang letters voorstellen.

Drie keer kort – drie keer lang ‒ drie keer kort … de internationaal be- en erkende S.O.S.-kreet (Save Our Souls).

Charles Darwin vaart met zijn Beagle (1831-1836) de wereld rond en ontwikkelt de evolutietheorie. De mens is een diersoort en komt voort uit, en maakt volwaardig deel van, de evolutie in de natuur.

Mark Twain, Amerikaans schrijver van onder andere Tom Sawyer en Huckleberry Finn, wordt op 30 november 1835 geboren.

Caspar Reuvens was Nederlandse allereerste buitengewoon hoogleraar in de archeologie aan de Rijksuniversiteit Leiden en allereerste directeur van het Rijksmuseum van Oudheden aldaar.

Hij overlijdt op 26 juli 1835.

Eerst wordt Joanna van Kampen geboren, om acht uur des avonds, op 12 februari 1835.

Niet helemaal op de voet, maar toch wel heel snel, gevolgd door …

… nóg een Joanna, geboren om twaalf uur des middags, maar op de 13^e februari 1835. Er zal door niemand geopperd kunnen worden dat dit toch geen rasechte tweeling zal zijn, schier door alleen niet ogenblikkelijk achter elkaar geboren te zijn.

Weshalve het ouderpaar heeft besloten om beide meisjes met exact dezelfde voornamen te sieren, is en blijft zowel onbekend als even onbegrijpelijk. Wellicht, maar dat wordt nergens vermeld of uiteengezet, bezitten Joannis en Elisabeth kennis die hen daartoe aanzet. Stel, beide meisjes zijn veel te vroeg geboren en zullen onverrichterzake gedoemd zijn niet in leven te kunnen blijven. Van de wetenschap die beide ouders mogelijk bezitten over het lot van hun eerste twee en tegelijk in Dreumel geboren kinderen, weten we niets.

Maar we weten wèl dat beide meisjes slechts een uiterst kort en levend bestaan wordt toebedeeld.

Joanna, die het laatst geboren wordt, overlijdt, twee dagen piepjong, om drie uur des namiddags, op 15 februari 1835.

Wederom eerder voorafgegaan, net als bij hun geboorte, op 13 februari 1835, om drie uur des namiddags, door haar zusje, ook Joanna van Kampen.

Met andere woorden, de Joanna die het eerst sterft, overlijdt slechts drie uur na de geboorte van haar zusje.

Tweeledig, en voor Joannes en Elisabeth langdurig, leed.

Helaas, het tweeledige leed is nog niet gans geleden. Wordt op 17 april 2013 duidelijk, als de navolgende overlijdensakten in het digitale beeld komen.

In totaal overlijden er dan in Dreumel 32 personen. Het is 1845.

De oprichting vindt plaats van de Nederlandsche Rhijnspoorweg-Maatschappij,

… die de exploitatie overneemt van de treindienst Amsterdam – Utrecht en deze wil doortrekken naar Arnhem en Utrecht wil verbinden met Rotterdam

De natuurkundige Wilhelm Conrad Röntgen wordt in dit jaar geboren, zich dan nog onbewust van zijn eigen bestaan en wat er later naar hem vernoemd zal worden.

De 7^e president van Amerika, Andrew Jackson, overlijdt in 1845, op 78-jarige leeftijd.

Net als, op 20 mei 1845, Jan van de Laar. Weliswaar, en zeer onfortuinlijk, niet op 78-jarige leeftijd, maar na slechts drie maanden geleefd te mogen hebben.

Als zoon van Gradus van de Laar en Johanna Willemse wordt hij geboren op 9 februari 1845, om twee uur des morgens.

En daar laat Johanna Willemse het niet bij.

Op dezelfde datum wordt Gradus van de Laar geboren, om “tegen twee en één half ure” des morgens.

En je zou kunnen zeggen … zoals het tweelingen betaamt, heeft ook Gradus niet lang, zelfs ontzagwekkend kort, van zijn aardse bestaan mogen of kunnen genieten.

Gradus van de Laar overlijdt twee dagen later dan zijn broertje Jan.

Op 22 mei 1845, om zeven uur ’s avonds.

Drie maanden jonge Jan was al overleden, op 20 mei, om half acht.

Daar gaat vader Gradus van Laar dan weer, voor de tweede keer in drie dagen.

“Onze tweede zoon is nu ook overleden”, moet hij gaan verklaren.

Dubbele pijn voor de moeder bij hun geboorte en dubbele pijn voor vader èn moeder, nu beiden hen voor altijd ontnomen worden.

Dan zou je eigenlijk met heel goed fatsoen kunnen en mogen denken of hopen dat er zeker wel weer een aantal jaren voorbij zullen gaan voor er weer trieste aanleiding zou zijn om over het overlijden van nog een tweeling te verhalen. Maar de geschiedenis straft zulke gedachten direct genadeloos af. Nog niet eens één jaar is gepasseerd.

Het is nog steeds 1845:

Op 13 maart 1845 is de winter nog bijzonder streng. Tien dagen voor Pasen (op 23 maart in 1845) is het in Groningen nog -21 graden Celsius. Maart 1845 is nog steeds met afstand de koudste lentemaand sinds het begin van de metingen uit 1706.

Op 9 juli 1845 overlijdt te Spoolde (bij Zwolle) op Huize IJsselvliet mr. Jacob Hendrik, graaf van Rechteren van Appeltern. Van Rechteren werd in Appeltern geboren uit een oud Gelders geslacht van militairen. Hij studeerde in Göttingen en verwierf er de graad van doctor in de beide rechten (wereldlijk & geestelijk).

Marcelis Smulders trouwt op 30 mei 1834 met (Joh)Anna Jansen. Zij overlijdt echter op 8 februari 1844 en na zeker niet lang of overtuigend getreurd te hebben – na nog minder dan 5 maanden ‒ trouwt Marcelis Smulders voor de tweede keer. Op 29 mei 1844, met Johanna van Lent.

Het zat Johanna Jansen al beslist niet mee, en het zit Johanna van Lent ook bepaald niet mee. Zij, Johanna van Lent dus, overlijdt op 3 oktober 1845.

Voor de volledigheid zij gemeld dat Marcelis voor de derde keer trouwt op 2 juli 1847, deze keer met Maria Anna van den Boogaard. In Lith.

Het eerste huwelijk van Marcelis Smulders met Joh(Anna) Jansen heeft slechts één nakomeling. Otto Smulders wordt geboren op 10 maart 1840. Maar louter drie weken verder … overlijdt Otto, op 1 april 1840. Géén nakomeling(en) meer.

Gedurende het tweede huwelijk van Marcelis Smulders met Johanna van Lent kan het niet anders of zowel Marcelis als Johanna zullen naarstig gehoopt op, en waarschijnlijk veel gebeden hebben voor, een goede uitkomst van – voor zover vast gelegd ‒ de enige zwangerschap gedurende de looptijd van dit huwelijk. Maar voor de eerste keer ziet Johanna en voor de tweede keer ziet Marcelis die lang gekoesterde wens toch niet in vervulling gaan.

Marcelis Smulders meldt zich op maandag 30 juni 1845 op het gemeentehuis om te komen aangeven dat op zaterdag 28 juni 1845, Johanna van Lent weliswaar is bevallen van een kind van het vrouwelijke geslacht, maar ze heeft er niet het leven aan geschonken.

Dit meisje komt om zeven uur ’s avonds onverhoopt levenloos ter wereld.

Na het volschrijven en ondertekenen van deze overlijdensakte zou Marcelis vervolgens terug naar huis hebben kunnen gaan. Ware het niet dat …

… Marcelis ook nog komt aangeven dat op dezelfde zaterdag, op dezelfde tijd, voortkomend uit dezelfde moeder, nóg een meisje werd geboren.

Maar … óók levenloos.

Je kunt dan ook gerust aannemen dat het Marcelis zeer aantoonbaar al jarenlang uitdrukkelijk totaal niet mee zit.

Na twee vrouwen getrouwd en liefgehad te hebben en die hem allebei zijn komen te ontvallen, nog steeds geen nakomelingen.

En Marcelis Smulders moet zich dus in 1845 nóg een keer op het gemeentehuis vervoegen.

Op de derde oktober 1845 doet Marcelis aangifte van het overlijden van zijn tweede vrouw, Johanna van Lent.

Zij overlijdt op diezelfde dag, om elf uur ‘s morgens.

Voor de volledigheid zij gemeld dat voor zover – nu ‒ na kan worden gegaan, de derde vrouw van Marcelis, Maria Anna (Marianna) van de Bogaard, hem op 4 januari 1857, nota bene elf hele jaren nadat ze zijn getrouwd, alsnog toch nog een dochter schenkt. Ze noemen haar Geertrui.

*) Voor nog meer volledigheid is tegelijkertijd van belang te weten dat de registratie van overlijdensakten nog niet verder is dan medio 1846.

Behaalde resultaten uit het verleden bieden geen enkele zekerheid voor de nabije of verre toekomst!

Additionele overlijdensakten van levenloos geboren, als helaas ook van nog veel te jong overleden, kinderen en/of tweelingen, mogelijk zelfs nog van de in 1857 geboren Geertrui, zijn niet uit te sluiten.

Was dat maar waar!