Raritijden

 redactie: Jodi van der Giesen

reacties/opmerkingen:karibuni@tele2.nl

nr.

43

Nee hoor, een eind lijkt er niet spoedig te komen aan de lange en steeds langer wordende lijst en opsomming van ambtelijke ‘dwalingen’ op alle mogelijke akten en documenten. De overheid noemt ze zo, om zich nog quasi officieel in te dekken voor de welhaast onophoudelijke stortvloed van vergissingen van ambtenaren in haar dienst.

Waar gewerkt wordt, vallen spaanders. Tja, maar als er zoveel spaanders vallen dat je zodoende de boom al nauwelijks meer kunt ontwaren, dan is – of was ‒ er eerder structureel een groot probleem dan slechts een maandagochtend- of vrijdagnamiddag- (destijds een zaterdag-) vergissinkje.

Aangezien er al vanaf mensenheugenis, dan wel blijkend uit documenten, duidelijke relaties waren en liggen tussen Dreumelnaren en Batenburgers, leek het geen overbodige activiteit om ook alle akten van Batenburgers te betrekken bij de registratie van Dreumelse akten en Dreumelnaren. Geen ad hoc, niet goed overwogen, besluit. Aangezien daar waar het tot aan nog niet zo lang geleden mogelijk was om met enig voorbereidend ingrijpen redelijk voorspoedig aantallen akten snel te kunnen downloaden, is het heden ten dagen, maar vooral ook weken en maanden, slechts nog dan mogelijk om het één voor één en handmatig te doen.

Eén akte aanklikken (via www.genver.nl bij www.familyserach.com) … wachten tot die in beeld komt … op save klikken … wachten tot … save as ... in beeld komt … er een bestandnaam aan plakken en je hebt een secondje of vijftien later deze ene, enkele akte gedownload. (*) Inmiddels verdween Genver en werd www.zoekakten.nl en kun je binnen een eindelijk in beeld gekomen afbeelding op Familysearch zowaar op ‘Download’ klikken).

Je hebt dan wel alle tijd van de wereld om iedere akte individueel te kunnen lezen, bij gebrek aan upload- en downloadsnelheid of iets nog beters te doen. En dan vallen je rare zaken op, die op talloze eerder voorbijgekomen akten, en dat zijn er vele tienduizenden, nog niet aan de orde waren geweest.

In de jaren volgend op het jaar waarin de burgerlijke standen officieel van start gingen, 1811, verschenen er uiteraard aangevers voor de secretaris van de Batenburgse gemeente. Maar deze personen verschenen niet alleen zomaar voor “… ons, burgemeester der stad …”, maar in Batenburg zelfs voor:

“Ons burgemeester der Stad en Heerlijkheid Batenburg, Departement der Rhijnmonden”.

En dan kom je door de ouders gegeven voornamen tegen de je nog nooit eerder vermeld – of op die manier geschreven ‒ hebt gezien. Hetgeen niet eens linea recta doet vermoeden dat er hier sprake is van dwalingen, maar alleen maar de vaststelling dat deze namen uit de toon vallen bij al die honderdduizenden namen die de verschillende revues al veel langer en vaker zijn gepasseerd. Terwijl Batenburg toch slechts op (flinke) loopafstand (18 kilometers) van Dreumel af ligt en je zou in relatieve onschuld eigenlijk verwachten dat dergelijke verschillen op zo korte afstand niet zouden bestaan.

Met een vergissinkje ertussendoor-gestreept  …

Hé, weer een rare … nee … een uitzonderlijke voornaam voor een dochter van Johannes Hiebendaal en Agnita Wilhelmina Jagtenberg. Zij wordt geboren op 9 december 1820:

En nóg een herhaling van een hierboven al eerder genoemd echtpaar: Levie van Dijk en Hester – let op, een dwaling? ‒ Koheim. Op de eerdere akte heette Hester nog Cohen.

Deze zoon wordt geboren op 26 mei 1823:

Dan deze:

Hé, alweer een kind van Levie van Dijk. Deze zoon wordt op 27 juli 1824 geboren. Zijn moeder is zeer vermoedelijk nog dezelfde als op de vorige akten, maar haar achternaam is nu:

Hoezo, rare, vreemde, uitzonderlijke namen …

Ja, zó kun je Elisabeth ook schrijven …

Koos wordt geboren op 24 augustus 1825. DOCHTER van Frans van den Dobbelsteen en Johanna Tijssen.

Korneles van Brink komt aangeven dat op 3 maart 1828 zijn, en Petronella Derks’ zoon werd geboren, die ze samen hebben gemeend te moeten noemen:

Oeps, weer een dwalinkje. Willem de Vree, veldwachter, heeft per ongeluk twee “echtgenooten”:

Volgens de letter van de burgerlijke wet heeft deze dochter dus nu vier voornamen: “Johanna Wilhelmina Zijne echtgenoot”. Ben je mooi klaar mee, maar niet echt. Verklaar dat maar eens als je wat later in je leven wilt trouwen en je een uittreksel van je geboorteakte dient te overleggen voor dat toegestaan wordt.

Johannes van den Dobbelsteen meldt zich op 22 mei 1833 op het Batenburgse gemeentehuis om aan te geven dat zijn vrouw, Dedrika Johanna van Batenburg, het leven heeft geschonken aan een zoon. Hij heet:

Voorts, een volgende raritijd:

In de “Alphabetische tafel op de registers der actes van geboortes van het jaar 1833”… worden deze laatste voornamen nóg gespecificeerder weergegeven: (Anna Elzabina (te Gempt)).

dochter van Bernhard te Gempt en Helena Johanna Blom. Mogelijk en zeer waarschijnlijk is dat deze dochter al snel overlijdt, want op 10 december 1835 vervoegt vader Bernhard zich wederom bij de secretaris van de burgerlijke stand en meldt dat er weer een dochter is geboren: Anna Elzabena.

En inderdaad: de “eerste” Anna Elzabina overlijdt op de leeftijd van tien maanden.

Verder nog:

Wat is het ver in de toekomst en zeer voorspelbare gevolg van al die zogenaamde, haast lukrake, dwalingen van secretariële oorsprong? Kijkt en huivert. Onderstaande geboorteakte wordt op … acht … onleesbaar … augustus 1848 geschreven:

Niks aan het ambtelijke handje, zo lijkt het. Eenieder wast zijn en haar handen vervolgens zeer langdurig in complete onschuld, inclusief de schrijver en burgerlijke stand-ondertekenaar van deze akte, de heer J. Hiebendaal.

Toch blijkt er iets fundamenteels fout te zijn gegaan met en op deze akte. Op 27 juli 1871, maar liefst 23 hele jaren nadat de inkt op deze geboorteakte was opgedroogd, vaardigt de rechtbank in Nijmegen een vonnis uit, als gevolg waarvan, ook in 1871, op deze akte het volgende moest worden en werd bijgeschreven.

Voor niets gingen immers alleen de zon en de maan op en onder.

(Een beter leesbare versie):

Op heden den een en dertigsten Julij, achttien honderd een en zeventig, hebben wij Ambtenaar van den Burgerlijken Stand der Gemeente Batenburg, Provicie Gelderland alhier in geschreven het navolgende vonnis

In Naam des Konings

De Arrondissements Regtbank zitting houdende te Nijmegen Provincie Gelderland heeft gewezen het hiernavolgende vonnis

            Aan de Arrondissements Rechtbank te Nijmegen

Geeft met verschuldigden eerbied te kennen Johanna van Sambeek, zonder beroep te Arnhem

Dat zij is de wettige dochter van de ehelieden Johannes van Sambeek en Bernardina Kusters, blijkens bijgaande huwelijksacte getrouwd te Grave den vierden Mei 1842,

Dat requestrante op 17 augustus 1848, uit dat huwelijk geboren, te Batenburg, aldaar is ingeschreven als wettige dochter van Johannes van Zandbeek en van Gardina Kusters.

Dat het onjuiste dezer laatste te boekstelling, ook voldingend blijkt uit de hier bijgaande acten van overlijden haar ouders, van hare moeder op 24 Febuari 1856 te Batenburg, van haar vader op 13 Mei 1871 te Grave,

Dat requestrante er het grootste belang bij heeft, dat de kennelijke dwaling in hare geboorte acte hersteld worde.

Redenen waarom zij zich tot deze Rechtbank wendt met eerbiedig verzoek.

Dat het den Rechtbank behage, de verbetering te gelasten der voormelde geboorte-acte van 17 Augustus 1848, zoodat daarin de namen harer ouders gesteld worden, als van den vader Johannes van Sambeek, der moeder Bernardina Kusters, dien ten gevolge te bevelen, dat die uitspraak dadelijk na haar vertoon door den ambtenaar van den Burgerlijken Stand, der Gemeente Batenburg in de loopende registers zal ingeschreven worden, en dat van deze verbetering op den kant dat te verbeteren geboorte acte melding zal worden gemaakt wijders dat voortaan geen uittreksel dier acte zal mogen worden afgegeven, dan met invoege voormeld op den kant geplaatste aanteekening op strafe van vergoeding van kosten, schaden en interessen tegen dien ambtenaar van den Burgerlijken Stand; eindelijk aangezien blijkens hierbij voorgelegd bewijs afgegeven door den Burgemeester van Arnhem, verzoekster onvermogend is eenige koste te betalen, te gelasten dat uwe beschikking vrij zal zijn van zegel, en gratis zal worden geregistreerd en aan verzoekster vrij van alle kosten zal worden uitgereikt. ’t Welk doende / geteekend / J.C.J. Riveaux. ?? deze gesteld in handen van den Heer Officier van Justutie bij deze Rechtbank ten fine van conclusie. Nijmegen 18 Julij 1871 Namens de President De Griffier / Geteekend , H.T. van Roggen. De Officier van Justitie heeft de eer te concluderen tot toewijzing van dit verzoek /geteekend / C.E. van Tricht.

            De Arrondissements Rechtbank te Nijmegen

Gezien bovenstaand verzoekschrift van Johanna van Sambeek, zonder beroep te Arnhem en de daaronder gestelde conclusie van den Heer Officier van Justistie m^r. C.E. van Tricht strekkende tot toewijzing van het gedaan verzoek.

            Overwegende dat adressante te kennen geeft : dat zij is de wettige dochter van de ehelieden Johannes van Sambeek en Bernardina Kusters, blijkens bijgaande huwelijks-acte getrouwd te Grave den vierden Mei 1842,

dat zij op den 17 Augustus 1848 uit dat huwelijk geboren te Batenburg aldaar is ingeschreven als wettige dochter van Johannes van Zandbeek en van Gardina Kusters,

dat het onjuiste dezer laatste te boekstelling ook voldingend blijkt uit de hierbijgaande akten van overlijden harer ouders van hare moeder op 24 Februarij 1856 te Batenburg, van haar vader op 13 Mei 1871 te Grave;

            Dat zij er het grootste belang bij heeft, dat de kennelijke dwaling in hare geboorte acte hersteld worde.

Redenen waarom zij der Rechtbank verzoekt de verbetering te gelasten der voormelde geboorte acte van 17 Augustus 1848, zoodat daarin de namen harer ouders gesteld worden als van den vader Johannes van Sambeek der moeder Bernardina Kusters, dien tengevolge te bevelen dat die uitspraak dadelijk na haar vertoon door den ambtenaar van den Burgerlijken Stand der Gemeente Batenburg in de loopende registers zal ingeschreven worden en dat van deze verbetering op den kant dier acte zal worden melding gemaakt, wijders dat voortaan geen uittreksel zal mogen worden afgegeven, dan met de invoege voormeld op den kant geplaatste aantekening.

            Overwegende dat er geene termern bestaan om in het gedaan verzoek te difficulteren *)

            Gezien de ten rekeste overlegde stukken

            Gelet op art. 70 en 71 Burgerlijk Wetboek

            Beveelt de verbetering der geboorte-acte van adressante, in dier voege dat de abusievelijk daarin voorkomende namen harer ouders Johannes van Zandbeek en Gardina Kusters worden veranderd in die van Johannes van Sambeek en Bernardina Kusters en tevens dat deze uitspraak dadelijk na haar vertoon door den ambtenaar van den Burgerlijken Stand der Gemeente Batenburg in de loopende registers zal worden ingeschreven alsmede dat van deze verbetering op den kant der acte zal worden melding gemaakt en geene uittreksels dezer acte zullen mogen worden afgegeven dan met de voormelde op den kant geplaatste aanteekening-

            Gelet voorts op het door adressante overlegde bewijs van onvermogen, afgegeven door den Heer Burgemeester van Arnhem den 1 Juli ??:

            Gezien art. 872 wetboek van Burgerlijken Regtsvordering

            Gelast dat deze beschikking zal zijn vrij van zegel en registratieregten en vrij van alle andere kosten aan adressante zal worden uitgereikt.

            Aldus gewezen en uitgesproken op de openbare terechtzitting der Arrondissements Regtbank te Nijmegen van Dingsdag den vijf en twintigsten Julij 1800 een en zeventig, in tegenwoordigheid van den Heer Subst. Officier van Justitie  m^r L. van Rijckevorsel, bij de Heeren meesters H.J. Triebels, President  H.J.B. Besier Rechter en G.J. Berkhoff plaatsvervangend Rechter en door den Heer President en Griffier geteekend, (geteekend Triebels & M.A. van Roggen.

            Voor Grosse conform. Afgegeven aan den Heer m^r  J.C.J. Riveaux Procureur, De Griffier bij de rechtbank voornemend M.A. van Roggen. N^o 517. Gratis geregistreerd te Nijmegen den zeven en twintigsten Julij 1800 een en zeventig. Deel 50 folio 93 reeks(??), vak 6. Twee bladen geen renvooi. De Ontvanger.

            Welk vonnis wij alhier, ingevolge de wet, hebben geinsereerd **).

            De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand der Gemeente Batenburg.

) Hetgeen overigens de broer is van degene die in 1848 de dwalingen veroorzaakte.

*) Difficulteren = Bezwaar maken.

**) Insereren = inlassen, invoegen, opnemen.

Zóveel tijd, moeite, geduld, ergernis, energie en heel veel gedrevenheid gaat ermee gepaard als uiteindelijk toch blijkt dat namen simpelweg niet juist werden weergegeven op akten en die zogenaamde dwalingen vaak vele jaren later weer hersteld dienden te worden.

Maar daar had de secretaris van de gemeente en heerlijkheid Batenburg in 1848 natuurlijk geen enkele weet van en hij vervolgde gedwee zijn loopbaan met …

Ene C. v. Koolwijk tekent als Ambtenaar van den Burgerlijken Stand voor de geborenen in 1853:

Er zijn zowaar meerdere Van Koolwijken in Batenburg op ambtelijk niveau actief. Niet alleen was er een C. van Koolwijk die de akten niet slecht(s) beschreef, maar ook ondertekende als “De Ambtenaar voornoemd” in de akte, maar er was nog een C. (Cornelis) van Koolwijk, die Gemeente Ontvanger was. Beiden ondertekenden op deze akte met zeer uiteenlopende handtekeningen:

En je ziet weer eens andere beroepen, zelden of nog nooit eerder verschenen op andere akten …

(Bron: http://www.oudzelhem.nl/straatnamen/kerkweg/13/bruil/omschrijving.htm / Koperslager Frits Bruil aan het werk in zijn werkplaats, Foto van Fam. Ebing)

En, je gelooft je ogen nauwelijks, een unieke ontdekking. Voor het allereerst ontwaard, de aller-àllereerste drieling, ontsproten aan de gezamenlijke inspanningen van Johannes Mattheus Nijland, openbaar Hoofd Onderwijzer en Petronella Catharina Gertruda Putman.

Geboren op zes juni 1860, om half twee des namiddags …

Johannes …

Om twee uur des namiddags …

Petrus Johannes …

En om ruim twee uur des namiddags …

Alijda Johanna Wilhelmina …

Helaas is ze niet alle drie een lang leven beschoren … leert ons de alphabetische tafel der doodakten over 1860.

Johannes en Alijda Johanna Wilhelmina leven slechts twintig dagen en vier weken respectievelijk.

Nog een niet zo vaak of eerder tegengekomen beroep …

(Bron: http://genwiki.nl/limburg/index.php?title=Brievengaarder) : De brievengaarder was als beheerder van een hulppostkantoor (vaak aan huis) verantwoordelijk voor de inzameling en eerste distributie van brieven en andere poststukken.
De aflevering van de stukken werd gedaan door de briefbesteller.

En in de alphabetische tafel van het jaar 1867 wordt deze naam bevestigd:

Henricus van de Koolwijk, tapper van beroep, noemt zijn zoon … Nicolaa …

Nog een, in dit hele speciale geval vierenzestig jaar oude gevolg van een Batenburgse dwaling, die in 1868 werd begaan en die pas in 1932 werd hersteld.

De achternaam van Willem Jacobus had blijkbaar in 1868 als “Hage” geschreven moeten worden en niet als “Hagen”. Tja, je moet je maar ergens zó erg aan ergeren dat je de assistentie van de rechtbank vierenzestig jaren later nodig acht, om die ergernis voorgoed de wereld uit te helpen. Het vonnis van de rechtbank is niet – zomaar vindbaar ‒ toegevoegd en dus weten we niet waar de overtuiging op gebaseerd is, van zowel de requestant als de arrondissementsrechtbank, dat Hage zonder -n plaats van met –n had geschreven moeten worden.

Op 24 oktober 1882 komt een Batenburger naar het Batenburgse gemeentehuis en meldt dat hij en zijn vrouw Petronella Janssen een dochter, Elizabeth, hebben gekregen. De gelukkige vader heet …

Op 30 juni 1884 komt er weer een Batenburger naar het Batenburgse gemeentehuis en meldt dat hij en zijn vrouw Petronella Jansen weer een dochter hebben gekregen, genaamd Johanna Petronella.

De vader heet …nu …

Op 6 februari 1886 komt er weer een Batenburger naar het Batenburgse gemeentehuis en meldt dat hij en zijn vrouw Petronella Janssen wéér een dochter hebben gekregen. Ze noemen haar Petronella Johanna en de vader heet …

Op 4 januari 1888 komt er weer een Batenburger naar het Batenburgse gemeentehuis en meldt dat hij en zijn vrouw Petronella Janssen wéér een dochter hebben gekregen. Ze noemen haar Hendrika en de vader heet …

Ach ja, what’s in the name?

Deze vader doet op 7 februari 1894 aangifte van de geboorte van dochter Anna Maria.

Hij heet zelf …

Nee, pas bij zes namen ‒ Carel Otto Frederik Johan Willem Jacob ‒ was vader Jacob Vliem, met een overigens hele gewone baan als gemeenteveldwachter, pas tevreden. Vermoedelijk zijn vrouw, Maria Jacobs, ook. Wel een hoop Jacobben zo.

Hoezo, veel namen?

Wel eens van een zóndvloed van voornamen gehoord?

Batenburgse notabelen!

We zijn aan het glorieuze eind (1902) gekomen van alleen nog maar de geboorteakten van Flater- .. sorry Batenburg en het zal – toch ‒ niemand ontgaan zijn dat het allemaal in de Heerlijkheid Batenburg gebeurde. En mogelijk, zelfs waarschijnlijk, zijn het niet allemààl ambtenaarlijke flaters of dwalingen die werden begaan in dit mooie dorpje.

Maar ze hadden wel hun geheel eigen wijze om nieuwe Batenburgers en –sters te vernoemen.

*) Inmiddels àlle Batenburgse akten handmatig gedownload.

Dat zijn er 6744 geworden, in 71 mappen, ter grootte van in totaal 7,85 GB.